ΜΕΡΟΣ Α’

Κάθε φόνος και κάθε εγκληματική πράξη  είναι ένα μυστήριο με ένα κίνητρο καλά κρυμμένο στην καρδιά του. Τι κινεί, ωθεί, παρασύρει και  οδηγεί κάποιον στο να δράσει όπως έδρασε. Ακόμα και ο τρόπος σκέψης είναι ένα κίνητρο.

Tο αντικείμενο της μελέτης των κινήτρων είναι ο εντοπισμός των αιτιών που οδηγούν σε συγκεκριμένη κάθε φορά συμπεριφορά ή δράση .  Πώς ; Γιατί ; Πού ; Ποιος ; Σε αυτές τις ερωτήσεις  καλούνται  να δώσουν απαντήσεις  οι φιλόσοφοι , οι ψυχίατροι , οι ψυχολόγοι , οι δικαστές, οι αστυνομικοί  κτλ.   Στην πραγματικότητα συνθέτουν ο καθένας από τη θέση του και με την ιδιότητά του αυτό που ονομάζουμε ανθρώπινη υπόσταση και κατάσταση.  Έτσι λοιπόν  η αναγνώριση  των κινήτρων είναι το κλειδί για την κατανόηση   του εγκλήματος και του εγκληματία με σκοπό τη σωστή αξιολόγηση του κινδύνου  ώστε να επιτευχθεί η  διαφύλαξη και η υπεράσπιση της ασφάλειας των πολιτών  .

Εγκλήματα που  παρουσιάζουν ομοιότητες  όπως είναι οι  διαρρήξεις ,  μπορεί να διαφέρουν ως προς το κίνητρο του δράστη ή των δραστών.  Σε μια διάρρηξη οικίας  για παράδειγμα το πρώτο πράγμα που θα ρωτήσει η αστυνομία είναι τι εκλάπη ; εάν εκλάπησαν τα συνηθισμένα χρήματα , πιστωτικές κάρτες , κοσμήματα κτλ έχουμε μια ΄΄ τυπική επιχείρηση διάρρηξης’’   οπότε ενδεχομένως το επόμενο βήμα είναι να διαπιστώσουμε εάν ο διαρρήκτης ή οι διαρρήκτες ήταν έμπειροι   το επίπεδο δηλαδή επιτήδευσης τους  βασιζόμενοι  στην επιλογή του στόχου τους και στο είδος  των κλοπιμαίων  . Συνήθως  οι διαρρήκτες παρακολουθούν  έχοντας  μελετήσει από πριν το χώρο  και την κατάλληλη στιγμή εισβάλλουν στο σπίτι.   

Σε μια άλλη διάρρηξη οικίας όμως  εάν λείπουν μόνο  τα εσώρουχα του θύματος εδώ τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά .  Έχουμε λοιπόν δύο υποθέσεις διάρρηξης στην πρώτη ο δράστης ή οι δράστες  έκλεψαν χρήματα και κοσμήματα στην δεύτερη όμως υπόθεση δεν ήταν αυτός ο στόχος . Κανένα από τα δύο εγκλήματα φυσικά και δεν μας χαροποιεί όμως το δεύτερο είναι πιο επικίνδυνο από το πρώτο . Πώς το ξέρουμε αυτό ; Από το κίνητρο .  Στην πρώτη διάρρηξη το κίνητρο είναι το παράνομο κέρδος  ενώ στη δεύτερη  είναι η ερωτική φαντασίωση .  Αν το σκεφτούμε λίγο το δεύτερο κίνητρο βασιζόμενοι στο αντικείμενο του εγκλήματος   τα εσώρουχα δηλαδή διαπιστώνουμε μια ηδονοβλεπτική διάθεση  η οποία  κλιμακώνεται προοδευτικά με αποτέλεσμα την κλοπή. Όπως έλεγε ο Freud  η σκέψη είναι δράση σε πρόβα, άραγε θα σταματήσει εκεί ή θα θελήσει να δώσει σάρκα και οστά στην φαντασίωση του ; Και γιατί να υποθέσουμε από  την   ηδονοβλεπτική διάθεση , διάρρηξη  και κλοπή  των εσωρούχων ότι  θα παραμείνει σε αυτό το επίπεδο ευχαρίστησης και ικανοποίησης   ενώ μπορεί  κάλλιστα να περάσει στο επόμενο ;  Συνήθως οι διαρρήκτες δεν μπορούν να σταματήσουν  μόνοι τους αν δεν συλληφθούν, ειδικά αυτοί που έχουν τέτοιου είδους  προδιάθεση πιθανότατα εγγενής προδιάθεση που ενισχύεται από ψυχολογικούς παράγοντες  ή  δημιουργήθηκε από κάποιο σχετικό γεγονός  κατά  την παιδική ηλικία  .

Υπάρχουν υποθέσεις με κατά συρροή διαρρήκτες  στο εξωτερικό με κίνητρο την ερωτική φαντασίωση   που όμως  υποτιμήθηκαν στο σύνολο τους  και δεν αξιολογήθηκαν σωστά, με αποτέλεσμα οι αρχές  να οδηγηθούν σε λάθος συμπεράσματα  τα οποία θα μπορούσαν ν’ αποβούν  μοιραία  για τα υποψήφια θύματα  όπως αποδείχθηκε από τις έρευνες .  Για αυτό η  επιλογή του αντικειμένου-στόχου πρέπει να μας προβληματίσει ειδικά όταν πρόκειται για  κάτι ασυνήθιστο . 

Οι κατά συρροή εγκληματίες έχουν κίνητρο και  ακολουθούν ένα μοτίβο  όπως το αριθμητικό μοτίβο στα μαθηματικά , όταν σε  μια σειρά εγκληματικών - παραβατικών πράξεων (φόνοι, διαρρήξεις, ληστείες, βιασμοί) υπάρχει μια σταθερή και επαναλαμβανόμενη σχέση  ανάμεσα σε αυτές τις πράξεις , ο κανόνας που ορίζει τη σχέση αυτή  μας δείχνει πως δημιουργήθηκε η σειρά των πράξεων αυτών. Αυτό  ονομάζεται μοτίβο . Για παράδειγμα αν έχουμε  τρεις διαρρήξεις   κατοικιών ,τα κλοπιμαία είναι παρόμοια  και τα θύματα των διαρρήξεων  γνωρίζονται μεταξύ τους   αυτό σημαίνει ότι οι δράστες ή ο δράστης δρούσαν μόνο σε  χώρους  που τους  ήταν γνώριμοι-οικείοι  και ένιωθαν ασφάλεια και άνεση να κινηθούν.   Αυτό είναι ένα μοτίβο.  Η προσπάθεια ανίχνευσης συγκεκριμένων μορφών-μοτίβων εγκληματικότητας και εγκληματικής συμπεριφοράς είναι εξαιρετικά δύσκολη. Το κάθε έγκλημα είναι μοναδικό και η συμπεριφορά αντανακλά συγκεκριμένα κίνητρα και μοτίβα .  Μόλις όμως εντοπιστεί ένα μοτίβο   μαζί  με τις πληροφορίες που έχουν ήδη οι ερευνητές στα χέρια τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πρόβλεψη και πρόληψη του επόμενου εγκλήματος.

Τίποτα δεν γίνεται χωρίς αιτία  για όλα  υπάρχει μια εξήγηση  και όπου απουσιάζει η λογική από την αιτία,  εκεί αρχίζει και  η απορία…. Η ερώτηση κλειδί είναι: Ποια είναι τα κίνητρα που ωθούν τους δράστες να  διαπράττουν εγκλήματα με  τον τρόπο με τον οποίο το κάνουν ;;;;;

Συνεχίζεται…….. 

Λίλα Κακαλέτρη

Φιλόλογος με πιστοποιητικό στη Δικαστική Ψυχολογία