Η ΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ Η ΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

     Η λέξη σοφία  

     Σοφία είναι μια πολυσήμαντη λέξη, που σημαίνει αρχικά, ευφυία, δεξιότητα, εμπειρία, νοημοσύνη. Απαντάται για πρώτη φορά στον Όμηρο (Ιλ. Ο 412) ως εμπειρία σε μια τέχνη: «τέκτονος, ος ρα τε πάσης ευ ειδή σοφίης» (τέκτονας, ο οποίος είναι εύκολος σε κάθε καλό είδος σοφίας). Απαντάται  ως γνώση, πείρα, εμβρίθεια, πολυμάθεια, πολυγνωσία, υψίστη επιστήμη, γνώσις των αιτίων, φιλοσοφία και μεταφυσική, σε πολλούς αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και ποιητές. Χρησιμοποιείται διαχρονικά, στον Πλάτωνα: «έντεχνον σοφίαν», (σοφία με τέχνη) και «υπό σοφίας εις γήρας αφίκετο», και (με την σοφία έφθασε ως τα γηρατειά). Στον Αριστοφάνη: «αγών σοφίας μέγας χωρεί της έργον ήδη» (με τον μεγάλο αγώνα της σοφίας, προχωρεί ήδη το έργον), στον Πίνδαρο: «αλλά κέρδει και σοφία δίδεται» (μαζί με το κέρδος και η σοφία δίνεται), στον Σοφοκλή: «σοφία δ΄αν σοφίαν παραμείψειεν ανήρ» (με την σοφία θα αμειφθεί ο άνδρας). Στον Αριστοτέλη: «σημαίνοντες την σοφίαν, ότι αρετή τέχνης εστίν» και «θείων και ανθρωπίνων επιστήμη» (επισημαίνουμε ότι η σοφία είναι η αρετή της τέχνης) και (ότι η σοφία είναι η επιστήμη των θεϊκών και των ανθρώπινων ζητημάτων), στον Κλήμεντα τον Αλεξανδρέα: «Ξενοκράτης εν τω περί φρονήσεως την σοφία επιστήμην των πρώτων αιτίων και της νοητής ουσίας είναι φησί» (Ο Ξενοκράτης στο έργον του για τη φρόνηση, όπως λένε, την σοφία την θεωρεί ότι είναι η επιστήμη των πρώτων αιτίων και της νοητής ουσίας).  Στην Π. Δ.- Παροιμ. 1, 7 : «αρχή σοφίας φόβος Κυρίου» (αρχή και θεμέλιο κάθε σοφίας είναι ο σεβασμός και ο φόβος στο Θεό, στην Κ. Δ.- Πράξ. 7, 22: «επαιδεύθη Μωϋσής πάση σοφία Αιγυπτίων» (εκπαιδεύτηκε ο Μωϋσής με όλη τη σοφία των Αιγυπτίων).

      Η σημασία και η αξία της σοφίας

 

      Η κορυφή των όσων δόθηκε από τον Δημιουργό στον άνθρωπο, για να ζήσει και για να δημιουργήσει όσα καλά κατόρθωσε στην ιστορία του και όσα θα επιτύχει στο μέλλον του, είναι η σοφία. Το αρχαίο όνομά της, δεν χρησιμοποιείται τόσο συχνά σήμερα, όσο οι άλλες πολλές ονομασίες της, που αναφέρονται παραπάνω. Πάντως η σοφία παραμένει η πηγή όλων των διανοημάτων, των σκέψεων, των επιτευγμάτων και της δημιουργικής παραγωγής του ανθρώπου. Είναι η συνεχής έμπνευση, η σύλληψη, η εξέλιξη και η ανάπτυξη και διεύρυνση όλων των επιστημών, των θεωρητικών, των θετικών και των τεχνολογικών. Και είναι η σοφία που υπόσχεται να παραγάγει νέες μορφές επιστήμης, όπως είναι η Αυτόματη Ψηφιοποίηση, που ήδη άρχισε να εφαρμόζεται και στη χώρα μας, και η Τεχνητή Νοημοσύνη, που έρχεται σύντομα, όπως ανακοίνωσε πρόσφατα ο Πρωθυπουργός. Μάλιστα θα οριστεί και ειδική επιτροπή για την εφαρμογή της, ίσως γιατί διατυπώνονται και ορισμένες επιφυλάξεις.

     Η σοφία είναι η πηγή έμπνευσης και δημιουργός του παγκόσμιου πολιτισμού.  Όλων των μορφών τέχνης και της τεχνολογίας. Της λογοτεχνίας και της ποίησης, της μουσικής και του χορού, του θεάτρου και του κινηματογράφου, της ζωγραφικής και των άλλων ειδών τέχνης. Η αρχιτεκτονική με τον Παρθενώνα, τον Ναό της Αγίας Σοφίας και τα άλλα «θαύματα» της ανθρώπινης δημιουργίας. Η πολύμορφη τεχνολογία, που παρουσιάζει σήμερα έκρηξη στην ανάπτυξή της, από την κατασκευή μεγάλων και μικρών κτιρίων, μεγάλων και μικρών μέσων συγκοινωνίας κα τηλεφωνίας μέχρι των πιο μικρών συσκευών. Έχουν φτάσει, σε τέτοιο ρυθμό ανάπτυξης, προπάντων σήμερα, οι διάφορες μικροσυσκευές που δύσκολα τις κατανοούμε και τις χρησιμοποιούμε, ιδίως οι πιο μεγάλοι. Τα μέσα επικοινωνίας, η τηλεόραση, το διαδίκτυο, ο υπολογιστής, τα κινητά τηλέφωνα και πολλά άλλα, έγιναν καταπληκτικά μέσα  της εργασίας, της επικοινωνίας και της ψυχαγωγίας.

     Με τα λίγα αυτά, αλλά τα πιο σημαντικά επιτεύγματα του παγκόσμιου πολιτισμού, που είναι έργα της απεριόριστης ανθρώπινης σοφίας, καταδείχθηκε, νομίζω, το μεγαλείο του ανθρώπου. Δυστυχώς όμως, με την ίδια σοφία ο άνθρωπος, φτάνει στο κατώτερο επίπεδο ύπαρξης. Διαπράττει το κακό σε όλες του τις μορφές, αμαυρώνοντας έτσι, την θετική εικόνα του πολιτισμού και της κοινωνίας, με τους πολέμους, την εγκληματικότητα και την ανηθικότητα κάθε αποτρόπαιας χυδαιότητας. Γι΄ αυτό κρίνεται απαραίτητο, να φωτιστεί περισσότερο η ανθρώπινη σοφία από την σοφία του Θεού. Να επανέλθουμε στον μόνο τρόπο αναζήτησης της δρόμου, που οδηγεί την ανθρωπότητα στην αληθινή πρόοδο και στην άνθιση του καλού.

     ‘Σοφία Σολομώντος’ και ‘Σοφία Σειράχ’

     Μέσα στα αναφερόμενα από τους αρχαίους συγγραφείς για τη σοφία, ξεχωριστή θέση κατέχουν τα δύο θεόπνευστα βιβλία της Π. Δ., η ‘Σοφία Σολωμόντος’ με 19 κεφάλαια, και η ‘Σοφία Σειράχ’ με τον πρόλογο και τα 51 κεφάλαια. Είναι και τα δυο βιβλία γραμμένα σε σύντομο, συμβουλευτικό, προτρεπτικό, πληροφοριακό, επαινετικό, ελεγκτικό, καταδικαστικό λόγο, με καθεμιά από τις σύντομες προτάσεις, να αριθμείται. Το κύριο γνώρισμα αυτών των βιβλίων, είναι ότι εκφράζουν ‘Λόγο Θεού’ περί σοφίας. Είτε είναι λόγια του Θεού, απευθυνόμενα απευθείας στον άνθρωπο, είτε αναφέρονται σε ποικίλα άλλα θέματα, που εμπνέονται από τη Σοφία του Θεού. Έτσι ολοκληρώνεται η πλήρης έννοια της σοφίας. Και όταν  χρησιμοποιείται στο ανθρώπινο επίπεδο και όταν είναι καθαρός Λόγος Θεού, αφού οι έννοιες και τα καλά έργα του ανθρώπου, που απορρέουν απ΄αυτή  είναι και αυτά, έμπνευση και δωρεά του Θεού. «Και δώσω υμίν ποιμένας κατά την καρδίαν μου, και ποιμανούσιν υμάς, ποιμένοντες μετ΄ επιστήμης» (Ιερεμίας Γ΄15).  

      Η σοφία είναι πολυτιμότατο  όργανο για τον άνθρωπο. Κατακτιέται με αγώνα και προσπάθεια. Με αυτή γνωρίζει καλά τον εαυτό του και το περιβάλλον του και δημιουργεί πολιτισμό, από τα πιο μικρά πράγματα της καθημερινής του ζωής, μέχρι τα πιο μεγάλα και θαυμαστά δημιουργήματά του.

     Δεν είναι δυνατόν να κατανοήσουμε πλήρως την ολοκληρωμένη έννοια της σοφίας του ανθρώπου, αν δεν τη συνδυάσουμε με την σοφία Θεού. Αυτή εξ άλλου είναι πηγή της δεύτερης.  

      ‘Σοφία Σολομώντος’

 

     Από την επιγραφή φαίνεται ότι τούτο είναι έργον του Σολομώντος. Προσεκτική όμως μελέτη αυτού, από ειδικούς, Πατέρες της Εκκλησίας και άλλους συγγραφείς, οδηγεί στη γνώμη, ότι το βιβλίο αυτό πιθανόν να περιέχει και σοφές εκ παραδόσεως γνώμες του Σολομώντος, αλλά δεν είναι δικό του έργο. Ο πραγματικός συγγραφέας του ήταν Ιουδαίος, γνώστης των θεοπνεύστων βιβλίων της Π. Δ., της ελληνικής γλώσσας, στην οποία έγραψε το βιβλίο του, και είχε μελετήσει τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Είναι δυνατόν να υποδιαιρεθεί σε τρία μέρη. Στο πρώτο (Κεφ. Α΄- Ε΄) αντιπαραβάλλεται η αληθινή παρά του Θεού σοφία προς την ψευδή ανθρώπινη φιλοσοφία και της διαφοράς της ζωής των ασεβών προς την ενάρετο ζωή των δικαίων. Στο δεύτερο μέρος (Κεφ. ΣΤ΄- Θ΄) διακηρύσσεται η ανεκτίμητη αξία της παρά Θεού σοφίας, για άρχοντες και αρχομένους. Στο τρίτο μέρος (Κεφ. Ι΄- ΙΘ΄) διατρανώνεται, δια μέσου της ιστορίας του ανθρωπίνου γένους, η τα πάντα κατευθύνουσα θεία σοφία. Γενικά, γίνεται  λόγος για τον απειροτέλειο Θεό, προνοητή και κυβερνήτη των πάντων, πιο πολύ των ανθρώπων. Σε πολλά χωρία η σοφία παρουσιάζεται ως πρόσωπο, και παραπάνω από 15 χωρία της Κ. Δ. διατυπώνεται αλήθειες πολύ συγγενικές προς εκείνες της Σοφία Σολομώντος (Ιωάν. Κολιτσάρα: Π.Δ. κείμενο, ερμηνευτική απόδοσις, τόμος Δ΄, έκδ. «Ζωής», Αθήναι, 1972).

      Ολόκληρο το κείμενο του βιβλίου είναι απέραντης σοφίας και απροσμέτρητου βάθους.  Θα παρουσιάσουμε όμως, για την οικονομία του άρθρου, κατ’ επιλογήν και σε μετάφραση του αείμνηστου θεολόγου Ιωάννη Κολιτσάρα, και στη δημοτική μορφή της γλώσσας, μερικούς από τους στίχους της ‘Σοφίας Σολωμόντος’, για να θαυμάσουμε και να φωτισθούμε από τη Σοφία του Θεού.

     Κεφ. Α΄.

     Σεις οι άρχοντες και κριτές των λαών της γης αγαπήσατε την δικαιοσύνη, με την στενή και  την ευρεία σημασία της λέξης. Σκεφθείτε ορθά για τον Κύριο, με ειλικρινή και αγαθή διάθεση, με απλότητα και άδολη καρδιά να Τον αναζητήσετε (1).

      Γιατί ο Κύριος βρίσκεται ανάμεσα στους ανθρώπους που δεν αντιστέκονται στο θέλημά Του. Εμφανίζεται σε κείνους που δεν απιστούν εις Αυτόν (2).

     Τα κακά φρονήματα και συναισθήματα της καρδιάς, χωρίζουν τους ανθρώπους από το Θεό. Και η καταφρονημένη θεία δύναμη τιμωρεί, στο κατάλληλο καιρό, τους άφρονες καταφρονητές της (3).

     Στην κακότροπη ψυχή, που μηχανεύεται πάντοτε το κακό, δεν θα εισέλθει η σοφία του Θεού και σε σώμα γεμάτο από αμαρτίες δεν θα κατοικήσει η θεία σοφία (4).

     Το Άγιο Πνεύμα, το οποίο παιδαγωγεί και μορφώνει τους ανθρώπους, αποφεύγει τις δόλιες ψυχές, φεύγει και στέκεται μακριά από ασύνετους ανθρώπους (5).

     Τα πάντα βλέπει ο Θεός, γιατί το Πνεύμα του Κυρίου πληροί με τη θεία παρουσία του όλη την οικουμένη (7).

     Και αυτά τα πλέον μυστικά και απόκρυφα διαβούλια των ασεβών ανθρώπων θα εξετασθούν και θα κριθούν (9).

     Δεν είναι ο Θεός που έκαμε τον θάνατο, ούτε και ευχαριστείται για τον όλεθρο των ανθρώπων (13).

     Η δικαιοσύνη και η αρετή μένουν αθάνατες (15).

     Κεφ. Β΄.

     Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο, άφθαρτο και αθάνατο. Τον έπλασε σύμφωνα με τη δική του εικόνα (23).

     Αλλά από το φθόνο του διαβόλου, εισήλθε και κυριάρχησε ο θάνατος στο κόσμο (24).

     Κεφ. Γ΄.

     Η ζωή όμως των δικαίων βρίσκεται κάτω από την προστασία του Θεού και καμία θλίψη ή  βάσανος δεν θα τους αγγίξει, χωρίς ο Θεός να το επιτρέψει (1).

     Και εάν ακόμη στα μάτια των ανθρώπων πάσχουν και θλίβονται, αυτοί  έχουν σταθερή και ακλόνητη την πεποίθησή τους στην αθάνατη και μακάρια ζωή (4).

     Και εάν λίγο ταλαιπωρηθούν και βασανιστούν στην παρούσα ζωή, θα λάβουν μεγάλες αμοιβές και βραβεία στην αιωνιότητα (5).

     Κεφ. Δ΄.

     Από την πολυτεκνία των ασεβών, προτιμότερη είναι η ατεκνία των ενάρετων. Διότι η μνήμη της αρετής παραμένει αθάνατη, αναγνωρίζεται ως καλή και επαινετή από το Θεό και τους ανθρώπους (1).

     Ο δίκαιος, και εάν ακόμη συμβεί να πεθάνει πρόωρα, θα  εισέλθει στην αιώνια ανάπαυση (7).

     Τιμημένα και ένδοξα γηρατειά δεν είναι να ζούνε πολλά χρόνια οι άνθρωποι, ούτε μετριέται η αξία του ανθρώπου από τον αριθμό των ετών του (8).

     Κεφ. Ε΄.

     Οι δίκαιοι ζουν αιώνια και η δίκαιη αμοιβή τους είναι στα χέρια Κυρίου (15).

     Κεφ. ΣΤ΄.

     Ακούσατε αυτά βασιλείς και συνετισθείτε. Μάθετε καλά σεις οι δικαστές όλης της οικουμένης (1).

     Ακούσατε σεις , που κυριαρχείτε στους λαούς και αλαζονεύεστε για την εξουσία, που έχετε πάνω σε πλήθη εθνών (2).

     Μάθετε ότι εκ μέρους του Κυρίου, σας έχει δοθεί η εξουσία και η κυριαρχία σας πάνω στους λαούς, από τον Ύψιστο, ο οποίος θα εξετάσει και θα ελέγξει τα έργα σας και ερευνήσει τις σκέψεις και τις αποφάσεις σας (3).

     Οι άσημοι και απλοϊκοί άνθρωποι είναι άξιοι συγγνώμης και ελέους εκ μέρους του Θεού. Οι άρχοντες όμως θα κριθούν και θα δικαστούν με αυστηρότητα (6).

     Ας ανάψει, λοιπόν, σε σας η επιθυμία των λόγων μου αυτών. Ποθήσατε την σοφία μου και με αυτή θα παιδαγωγήστε και θα μορφωθείτε (11).

     Λαμπρή και αιώνια είναι η σοφία. Με ευκολία γίνεται αντιληπτή και κατανοητή, από όσους την αγαπούν. Και εύκολα ευρίσκεται από εκείνους, που την αναζητούν (12).

      Κεφ. Ζ΄.

      Και εγώ είμαι άνθρωπος θνητός, όμοιος και ίσος με όλους του άλλους ανθρώπους, που πλάστηκε από το χώμα. Στην κοιλιά της μάνας μου έλαβα την ανθρώπινη σάρκα και μορφή (1).

     Στο δεκάμηνο χρονικό διάστημα πήρα τη σταθερή μορφή του ανθρώπου μέσα στο μητρικό αίμα από το σπέρμα του άνδρα, κατά την ηδονική σαρκική συνάντηση στο κρεβάτι (2).

    Κι΄εγώ, όταν γεννήθηκα, έσπασα με το κλάμα μου το κοινό αέρα, τον οποίο και ανέπνευσα. Έπεσα και βρέθηκα στην όμοια με όλους τους ανθρώπους γη. Άφησα την πρώτη φωνή, όμοια με εκείνη των άλλων ανθρώπων και έκλαιγα, όπως εκείνοι (3).

     Ανατράφηκα, όπως οι άλλοι, τυλιγμένος στα σπάργανα και με τις φροντίδες των άλλων (4).

     Κανείς, ούτε και ο βασιλιάς ακόμη, δεν πήρε διαφορετική αρχή της γέννησης και της ύπαρξης του (5).

     Μία και ίδια είναι η είσοδος όλων των ανθρώπων στη ζωή, η ίδια έξοδος επιφυλάσσεται για αυτούς, ο θάνατος (6).

       Γνωρίζω λοιπόν την είσοδό μου στον κόσμο και τη έξοδό μου απ΄ αυτόν. Προσευχήθηκα στο Θεό, ζήτησα σοφία και σύνεση και μου δόθηκε. Τον παρακάλεσα και ήλθε σε μένα πνεύμα σοφίας (7).

     Αυτή προτίμησα από βασιλικά σκήπτρα και θρόνους και μπροστά σε αυτή, ως ένα τίποτε θεώρησα τα πλούτη του κόσμου (8).

     Ούτε με ανεκτίμητο διαμάντι δεν την παρομοίωσα, διότι όλος ο χρυσός, σε σύγκριση με τη σοφία, είναι σαν λίγη άμμος, και ο άργυρος σαν λάσπη θεωρείται μπροστά της (9).

     Την έχω αγαπήσει περισσότερο και απ΄αυτή ακόμη την υγεία και από το κάλος. Την προτίμησα περισσότερο και από το φως. Γιατί στη πραγματικότητα το φως, που ακτινοβολεί η σοφία, είναι άσβεστο και αιώνιο (10).  

     Μαζί  με τη σοφία ήλθαν σε μένα και όλα μαζί με τα αγαθά. Γιατί στα χέρια της υπάρχει ανυπολόγιστος πλούτος (11).

     Ευχαριστήθηκα με όλα τα υλικά και πνευματικά αγαθά, γιατί η σοφία προπορεύεται και αυτά την ακολουθούν. Πριν αποκτήσω την σοφία, δεν γνώριζα ότι αυτή είναι η μητέρα όλων αυτών των αγαθών (12).

     Η σοφία είναι ανεξάντλητος θησαυρός για τους ανθρώπους, τον οποίο, όταν πρόθυμα και κατάλληλα χρησιμοποιούν, συνάπτουν φιλία με τον Θεό, και αυτοσυστήνονται και γίνονται δεκτοί, χάρη στις μεγάλες δωρεές, που έχουν λάβει με την ορθή παιδεία (14).

     Εύχομαι να μου δώσει ο Θεός την ικανότητα να εκφράσω τον θαυμασμό μου για τη σοφία και με ευγνωμοσύνη να θυμάμαι πάντοτε τις δωρεές του Θεού, γιατί αυτός είναι ο οδηγός και ο χορηγός της σοφίας, ο παιδαγωγός και διορθωτής των σοφών (15).

      Στα χέρια του Θεού βρισκόμαστε, και εμείς και οι λόγοι μας, η σύνεσή  μας  και η επιστήμη  των διαφόρων έργων (16).  

     Αυτός μου έχει δώσει την αληθινή γνώση των όντων, ώστε να γνωρίζω πως έγινε ο κόσμος και πως ενεργούν τα επί μέρους στοιχεία της φύσης (17).

     Να γνωρίσω την αρχή, το μέσον και το τέλος των χρόνων, την αλλαγή του ηλιοστασίου και τις μεταβολές των εποχών του έτους (18).

     Τους κύκλους των ετών και τις θέσεις των αστέρων (19).

     Τις φύσεις των ζώων, τα ένστικτα των θηρίων, τις ορμές των ανέμων, τους διαλογισμούς των ανθρώπων, τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των φυτών και τις δυνάμεις των ριζών (20).    

     Χάρη στη θεία σοφία εγώ γνώρισα όλα τα κρυφά και φανερά όντα και τις ιδιότητες τους.  σοφία, η οποία από το μηδέν δημιούργησε και κατευθύνει τα πάντα, με δίδαξε αυτά (21).

     Αυτή η σοφία του Θεού έχει πνεύμα απόλυτης νόησης, άγιο, μοναδικό στον ουράνιο και στον επίγειο κόσμο, με πολύτροπες ενέργειες, άϋλο, ευκίνητο, απείρου μεγέθους, αμόλυντο, σαφές, απρόσβλητο και άτρωτο από οποιαδήποτε ατέλεια. Διεισδυτικό, ευεργετικό, πνεύμα, που υπερνικά όλα τα εμπόδια και αγαπάει πάντοτε το αγαθό (22).

     Αυτό είναι φιλάνθρωπο, σταθερό, αλάθητο, από καμία δεν πιέζεται μέριμνα, είναι παντοδύναμο, εποπτεύει και κατευθύνει τα πάντα. Εισχωρεί σε όλα τα πνεύματα αγγέλων και ανθρώπων, τα νοερά, τα καθαρά, τα λεπτότατα (23).

     Η σοφία, έχει από μόνη της, την απόλυτη κίνηση, άπειρα ανώτερη από κάθε τι, που κινείται στη γη και στον ουρανό. Χάρη στη απόλυτη καθαρότητά εισδύει και προχωρεί δια μέσου όλων των επιγείων και των επουρανίων προσώπων και πραγμάτων (24).

     Διότι αυτή είναι πνοή, κατά κάποιο τρόπο, του παντοδυνάμου Θεού, ολοκάθαρο απαύγασμα της δόξας του παντοκράτορα. Γι΄ αυτό τίποτε το μολυσμένο δεν εισέρχεται σ΄αυτή και δεν τη μολύνει (25).

     Αυτή είναι το φωτεινό απαύγασμα του θείου, του αιώνιου, του αμετάβλητου, αιώνιου φωτός. Ολοκάθαρο κάτοπτρο της ενέργειας του Θεού, εικόνα και έκφραση της αγαθότητας του Θεού (26).

     Και ενώ είναι μία μόνο, δύναται να κάμει τα πάντα ως παντοδύναμη. Μένει από μόνη της αναλλοίωτη και ανακαινίζει τα πάντα. Από γενιά σε γενιά πηγαίνει και θρονιάζεται σε όσιες ψυχές. Παιδαγωγεί και μορφώνει φίλους του Θεού και προφήτες (27).

     Κανένα άλλο λογικό ον δεν αγαπάει ο Θεός, παρά μόνο εκείνο, που συγκατοικεί με την θεία σοφία (28).

     Αυτή είναι ωραιότερη και λαμπρότερη από τον ήλιο, ανώτερη από όλα τα αστρικά σύμπαντα, σε σύγκριση με το φως υπερέχει και προηγείται από αυτό (29).

     Γιατί το υλικό φως το διαδέχεται η νύχτα. Κανένα όμως σκοτάδι και καμία σκιά κακίας δεν μπορεί να κυριαρχήσει πάνω στη θεία σοφία (30).                

     Κεφ. Η.

     Έκρινα ορθά και αποφάσισα, την σοφία να πάρω ως σύντροφο της ζωής μου, για να ζήσω μαζί της όλη μου τη ζωή, γιατί γνωρίζω καλά ότι αυτή θα είναι πολύτιμη σύμβουλός μου σε κάθε καλό. Θα είναι επίσης θαρραλέα προτροπή και παρηγοριά στις φροντίδες και στις λύπες της ζωής (9).

     Επειδή γνώρισα καλά, ότι δεν είναι δυνατό με άλλο τρόπο να αποκτήσει κανείς την σοφία, εάν ο Θεός δεν του τη δώσει - και αυτό είναι τεκμήριο σύνεσης, το να γνωρίζεις από ποιόν προέρχεται  αυτή η δωρεά,- τότε πλησίασα τον Κύριο και τον παρακάλεσα με όλη μου την καρδιά και είπα: (21).

     Κεφ. Θ΄.

     Θεέ των προγόνων μου, Κύριε του ελέους, συ που με μόνο το λόγο σου δημιούργησες τα σύμπαντα (1),

      και με τη θεία σου σοφία έπλασες τον άνθρωπο, στον οποίο έδωσες το προσόν να είναι κύριος όλων των δημιουργημάτων σου (2),

     να επιβλέπει και να κυβερνά τον κόσμο με αφοσίωση σε σένα και με δικαιοσύνη στους ανθρώπους και να εκδίδει στις δίκες, δίκαιες αποφάσεις με ευθύτητα και αντικειμενικότητα καρδιάς (3).

     Αυτήν, λοιπόν, την θεία σοφία σου στείλε σε μένα τον δούλο σου από τους άγιους ουρανούς και από το θρόνο της δόξας σου, για να βρίσκεται πάντα κοντά μου και να κοπιάζει μαζί μου, ώστε να γνωρίζω τι είναι ευάρεστο ενώπιον σου (10).

     Η σοφία σου γνωρίζει τα πάντα και αυτή θα με οδηγήσει συνετά στις πορείες της ζωής μου. Θα με περιφρουρήσει και θα με προστατεύσει το φως της δικής της δόξας (11).

     Χάρη σ΄αυτή θα είναι ευπρόσδεκτα από σένα τα έργα μου. Κι εγώ θα κυβερνώ και θα δικάζω το λαό σου με δικαιοσύνη. Θα αναδειχθώ άξιος των θρόνων του πατέρα μου Δαυίδ (12).

     Ποιος άνθρωπος είναι σε θέση από μόνος του να γνωρίσει τις βουλές του Θεού; Ή ποιος μπορεί από μόνος του να συλλάβει και να κατανοήσει το θέλημα του Κυρίου; (13).

     Διότι οι σκέψεις των ανθρώπων είναι ταλαντευόμενες και ασταθείς και οι επινοήσεις της διάνοιάς μας εσφαλμένες (14).

     Διότι τα φθαρτό σώμα μας βαρύνει την ψυχή και επισκοτίζει την κρίση της. Η χωματένια αυτή κατοικία της ψυχής μας καταπονείται με τις πολλές μέριμνες του νου (15).

     Μόλις και μετά βίας διατυπώνουμε εικασίες και βγάζουμε συμπεράσματα για τα πράγματα και φαινόμενα πάνω στη γη. Με κόπο και δυσκολίες βρίσκουμε αυτά που εξαρτώνται από τα χέρια μας. Τα όσα όμως υπέροχα υπάρχουν πάνω στους ουρανούς, ποιος από τους ανθρώπους είναι σε θέση να εξιχνιάσει; (16).

     Ποιος γνώρισε τη δική σου θέληση, παρά μόνο εκείνος, που εσύ έδωκες σοφία και έστειλες το Άγιο Πνεύμα από τους ύψιστους ουρανούς; (17).

     Έτσι με τη δική σου σοφία διορθώθηκαν και διορθώνονται οι πορείες των ανθρώπων πάνω στη γη. Και οι άνθρωποι με αυτή έχουν διδαχθεί και διδάσκονται τα ευάρεστα σε σένα (18).

     Με τη δική σου σοφία σώθηκαν και θα σωθούν (19).

Κεφ. Ι΄.

     Η θεία σοφία διαφύλαξε τον πρωτόπλαστο Αδάμ, τον οποίο ο Θεός έπλασε, για να είναι ο πρώτος μέσα στον κόσμο. Τον φύλαξε από την πλήρη καταστροφή και τον έβγαλε από τη δική του πτώση (1).

       Έδωκε σε αυτόν την δύναμη, να εξουσιάζει όλα τα δημιουργήματα της γης (2).

      Η σοφία έχει απαλλάξει από τους μόχθους και τις ταλαιπωρίες εκείνους, που την δέχθηκαν και την υπηρέτησαν (9).

Κεφ. ΙΑ΄.

      Η σοφία ελεεί όλους, γιατί μπορεί τα πάντα, παραβλέπει τα αμαρτήματα των ανθρώπων, για να τους οδηγεί σε μετάνοια (23).

Κεφ. ΙΒ΄.

     Αγαπάς, Κύριε, τα πάντα, γιατί το αιώνιο Πνεύμα σου βρίσκεται σε όλα τα κτίσματα (1).

     Γι΄αυτό εκείνους που αμαρτάνουν, τους τιμωρείς ελαφρά και με επιείκεια, και με εκείνα που αμαρτάνουν τους υπενθυμίζεις το καθήκον τους, τους συμβουλεύεις να απαλλαγούν από την κακότητα και να πιστέψουν σε σένα, Κύριε (2).

Κεφ. ΙΓ΄.

     Ανόητοι και ευτελείς κατά βάθος είναι οι άνθρωποι, στους οποίους επικρατεί άγνοια Θεού. Δεν κατόρθωσαν από όσα βλέπουν ωραία δημιουργήματα, να γνωρίσουν τον ένα και μόνο υπάρχοντα Θεό. Επειδή δεν πρόσεξαν τα έργα του, δεν πίστεψαν στον καλλιτέχνη της δημιουργίας (1).

Κεφ. ΙΔ΄.

     Αρχή και αιτία της αποστασίας από το Θεό και γενικά της αμαρτωλότητας είναι η επινόηση των ειδώλων. Η εφεύρεση αυτών είναι καταστροφή της ζωής των ανθρώπων (12).

Κεφ. ΙΕ΄.

     Συ όμως ο Θεός μας, είσαι αγαθός, αληθινός, μακρόθυμος, κυβερνάς και κατευθύνεις τα πάντα με την άπειρη ευσπλαχνία σου (1).

     Γι΄ αυτό, και αν παρασυρθούμε σε αμαρτίες, είμαστε δικοί σου, γιατί αναγνωρίζουμε την παντοδυναμία σου. Συναισθανόμενοι και γνωρίζοντας καλά ότι ανήκουμε σε σένα, δεν θα αμαρτήσουμε (2).

Κεφ. ΙΣΤ΄.

     Εκείνος που στρέφονταν και έβλεπε το σημείο τούτο, το χάλκινο φίδι, σωζόταν όχι βέβαια με τρόπο μαγικό, απ΄αυτό καθ΄εαυτό το σύμβολο, αλλά από σένα, που είσαι ο σωτήρας όλων των ανθρώπων (7).

Κεφ. ΙΖ΄.

     Μεγάλες και ανεξιχνίαστες είναι, Κύριε, οι κρίσεις σου. Γι ΄αυτό και οι ακαλλιέργητοι στην ψυχή, πλανήθηκαν σχετικά με αυτές και με σένα (1).

Κεφ. ΙΗ΄.

     Στους εκλεκτούς σου, Κύριε, τους Ισραηλίτες, υπήρχε πλουσιότατο φως. Οι Αιγύπτιοι άκουαν τις φωνές των Ισραηλιτών, χωρίς να βλέπουν τα πρόσωπά τους, και τους μακάριζαν, γιατί δεν υπέφεραν από τις συμφορές, από τις οποίες αυτοί έπασχαν (1).

Κεφ. ΙΘ΄.

     Μέσω όλων αυτών συ, Κύριε, μεγάλυνες το λαό σου και τον δόξασες. Δεν τον καταφρόνησες ούτε έμεινες αδιάφορος για αυτόν. Αλλά παντού και πάντοτε ήσουν βοηθός και υπερασπιστής του (22).

    

     Κλείνουμε εδώ το θαυμαστό και θεόπνευστο βιβλίο ΄Σοφία Σολομώντος’ και πήραμε, όσο γίνεται, φωτισμό και επίγνωση, από τη σοφία του Θεού. Έγινε κατανοητό πόσο μεγάλη είναι η διαφορά μεταξύ της ανθρώπινης σοφίας από τη σοφία του Θεού. Και πόση ανάγκη υπάρχει,  την οποιαδήποτε σοφία, μας έχει δώσει ο Θεός, να την θέτουμε μόνο στη υπηρεσία του καλού. Πολύ περισσότερο να βιώνουμε προσωπικά τη σοφία μας, ενωμένοι με την σοφία του Θεού.

                         Αλέξανδρος Κακαβούλης

           Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης