ΜΕΡΟΣ  Β 

Το κίνητρο είναι μια εσωτερική κατάσταση η οποία προκαλεί, κατευθύνει και διατηρεί μια συμπεριφορά. Τα κίνητρα ωθούν το άτομο ενεργώντας από μέσα με εσωτερικές αιτίες συμπεριφοράς όπως τα ένστικτα, οι ορμές, οι σκοποί, οι επιθυμίες , τα συναισθήματα, οι ανάγκες και τα πάθη ή  το έλκουν ενεργώντας από έξω  με εξωτερικές αιτίες όπως είναι για παράδειγμα τα συμφέροντα.

Όσον αφορά στα εγκλήματα  μας ενδιαφέρει να εξετάσουμε  το πώς οι βίαιοι δράστες αποφασίζουν να διαπράξουν εγκλήματα , γιατί δρουν με αυτό  τον τρόπο και από που προέρχεται το κίνητρο τους και φυσικά ποιο είναι αυτό. Άρα στην εξίσωση ο άγνωστος Χ είναι το ποιος . Όταν καταφέρουμε να αποκωδικοποιήσουμε το πώς και το γιατί τότε  έχουμε πληροφορίες για την ταυτότητα του δράστη .  Αυτό που παρακινεί  ,κινητοποιεί πολλούς αν όχι τους περισσότερους δράστες  είναι η επιθυμία για εξουσία και έλεγχο που προέρχεται από ένα δυσλειτουργικό  και κακοποιητικό περιβάλλον ,κυρίως το οικογενειακό, όπου ένιωθαν ανίσχυροι και δεν είχαν ποτέ τον έλεγχο της ζωής τους. Οι περισσότεροι βίαιοι παραβάτες ,όπως  προέκυψε από διάφορες υποθέσεις, είχαν μέσα τους δύο αντικρουόμενα συναισθήματα που αντιμάχονταν για το ποιο θα επικρατήσει. Το  ένα ήταν ένα αίσθημα ανωτερότητας και μεγάλης ιδέας για τον εαυτό τους ,έτσι  τα κοινωνικά ήθη και οι κανόνες που διέπουν μια κοινωνία δεν ήταν γι αυτούς , ήταν πολύ έξυπνοι ή πολύ οξυδερκείς για να  ξεκινήσουν από χαμηλά ώστε να ανέλθουν  προοδευτικά επαγγελματικά και προσωπικά και  το άλλο εξίσου έντονο συναίσθημα ήταν η ανεπάρκεια , ένα αίσθημα μειονεξίας και κατωτερότητας,  δεν μπορούσαν να διαχειριστούν το γεγονός πως αντιλαμβάνονταν ότι ήταν αποτυχημένοι και ηττημένοι οτιδήποτε  κι αν  έκαναν.  Το να μπορούν λοιπόν  να χειραγωγούν, να κυριαρχούν , να ελέγχουν ένα θύμα  και να είναι σε θέση  να αποφασίσουν αν αυτό  θα  ζήσει ή  θα πεθάνει ή πώς θα πεθάνει αντισταθμίζει προσωρινά σε κάποιους  τουλάχιστον από αυτούς  τα συναισθήματα ανεπάρκειάς τους και μιλάει στην άλλη πλευρά της ψυχολογικής εξίσωσης που τους κάνει να αισθάνονται κυρίαρχοι  και ανώτεροι καθώς  πιστεύουν ότι μόνο έτσι δικαιούνται να νιώθουν...  Άρα που καταλήγουμε λοιπόν ; Τι τους ωθεί στο έγκλημα ; Ποιο είναι το κίνητρο τους ; Τι αναζητούν ; Σε όλη τους τη ζωή αυτό που δεν είχαν  ήταν  δύναμη ένιωθαν αδύναμοι, ένιωθαν ότι δεν αξίζουν  , είχαν χαμηλή αυτοεκτίμηση ,δεν είχαν τον έλεγχο  και μέσα από τους φόνους ανακτούν την χαμένη τους δύναμη , τον έλεγχο και ευχαρίστηση μέσα από τον πόνο που κάποτε βίωναν και εξακολουθούν να νιώθουν οι ίδιοι ... 

Σύμφωνα με το FBI (Federal Βureau οf Investigation) το Ομοσπονδιακό γραφείο ερευνών των ΗΠΑ κυρίως  τα τμήματα συμπεριφορικής επιστήμης του FBI που  έχουν μελετήσει γυναίκες με το ίδιο δυσλειτουργικό υπόβαθρο  με αυτό των ανδρών  στις φυλακές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι  οι γυναίκες στην πλειοψηφία τους δεν εκδηλώνουν τις απογοητεύσεις  τους  και τα συναισθηματικά τους  τραύματα με τους ίδιους επιθετικούς τρόπους. Μπορεί να γίνουν αυτοκαταστροφικές, να καταφεύγουν στη χρήση ναρκωτικών ή υπερβολική κατανάλωση  αλκοόλ, να έλκονται από κακοποιητικούς συντρόφους  που θα τους προκαλέσουν ψυχολογική /συναισθηματική κακοποίηση , σωματική ή και σεξουαλική, πιθανόν  να επιλέξουν ακόμη και την πορνεία ή να κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας. Μπορεί ακόμη και να κακοποιούν τα ίδια  τους τα  παιδιά. Είναι λίγες όμως  οι εξαιρέσεις  και οι υποθέσεις  συγκριτικά με τους άνδρες  όπου οι γυναίκες θα ενεργήσουν με βίαιο  και αιματηρό τρόπο ή ως  κατά συρροή δολοφόνοι (με διάφορους τρόπους πχ δηλητήριο) συνήθως   δεν γίνονται αρπακτικά όπως οι άντρες, και δεν εκτοξεύουν  την συναισθηματική και σεξουαλική  τους οργή σε αγνώστους. 

Ουσιαστικά όλοι οι δράστες ανάλογα με την κάθε υπόθεση  μπορεί να ειπωθεί ότι έχουν ψυχολογικά  προβλήματα ,(αυτό θα το κρίνουν οι ειδικοί -ψυχίατροι και ψυχολόγοι) ,με βάση αυτά που έχουν κάνει, μπορεί ακόμη να τους αποκαλέσουμε και τρελούς. Αλλά ο τρελός είναι ένας υποκειμενικός όρος. Η παραφροσύνη ή η ψυχική ή  διανοητική  διαταραχή ή διατάραξη της συνείδησης είναι ένας νομικός όρος με συγκεκριμένο νομικό ορισμό (Η πράξη δεν καταλογίζεται στον δράστη αν λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής ή διατάραξης της συνείδησης κατά τον χρόνο τέλεσής της, δεν είχε την ικανότητα να αντιληφθεί το άδικο της πράξης του ή να ενεργήσει σύμφωνα με την αντίληψή του για το άδικο αυτό.) σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα . Η κρίσιμη λέξη  λοιπόν είναι η λέξη  επιλογή. Με εξαίρεση την άλογη παραφροσύνη  όπως αναφέραμε πιο πάνω ή παραληρηματικές καταστάσεις  αυτά τα άτομα,  επιλέγουν να κάνουν αυτό που κάνουν. Μπορεί να έχουν εμμονή με το να πληγώνουν-βασανίζουν άλλους ανθρώπους , μπορεί να έχουν κίνητρο να ενσαρκώσουν τις εμμονές τους, αλλά στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται να συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο, δεν είναι υποχρεωμένοι δεν τους εξαναγκάζει κανένας ούτε τους το επιβάλει. Επιλέγουν να το κάνουν επειδή τους κάνει να νιώθουν καλά . Προσωπικά συμπάσχω βαθιά με έναν άνθρωπο που έχει ξυλοκοπηθεί ή κακοποιηθεί σεξουαλικά ή στερήθηκε την αγάπη ως παιδί. Καταλαβαίνω γιατί μπορεί να έχει βαθιά ψυχολογικά προβλήματα ως ενήλικας . Αλλά δεν δέχομαι ότι εξαναγκάζεται ως αποτέλεσμα αυτού του υπόβαθρου να κυνηγήσει, να βασανίσει να  πληγώσει ή να σκοτώσει άλλους ανθρώπους . Μπορούμε να διαφωνήσουμε αν είμαστε υπεύθυνοι ή όχι για αυτό που είμαστε, αλλά στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων είμαστε σίγουρα υπεύθυνοι για αυτό που κάνουμε ….. Συνοψίζοντας δεν υπάρχουν εγκλήματα χωρίς κίνητρο ή κίνητρα άρα το γιατί θα πρέπει να  είναι αρκετά  σαφές για να οδηγήσει με ασφάλεια στο ποιος.

Λίλα Κακαλέτρη

Φιλόλογος με πιστοποιητικό στη Δικαστική Ψυχολογία