Η Παγκόσμια Ημέρα Οικογενειών γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Μαΐου. Η ημέρα αυτή παρέχει την ευκαιρία να προωθηθεί η ευαισθητοποίηση σε θέματα που σχετίζονται με τις οικογένειες, να αυξηθεί η γνώση των κοινωνικών, οικονομικών και δημογραφικών διαδικασιών που επηρεάζουν τις οικογένειες και να αναδειχθούν τα προβλήματα και οι ανάγκες των οικογενειών, προκειμένου να βρουν αποτελεσματικούς τρόπους κάλυψης αυτών των αναγκών.

Γιατί κάποιες οικογένειες είναι πιο ευτυχισμένες από άλλες; Γιατί ορισμένοι γονείς και παιδιά έχουν υψηλότερα επίπεδα ευεξίας από άλλα; Αυτές οι ερωτήσεις μας ενδιαφέρουν όλους, αλλά ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τους οικογενειακούς ερευνητές και όσους ασχολούνται με την οικογενειακή πολιτική και τις υπηρεσίες. Όλοι γνωρίζουν ότι οι οικογένειες είναι σημαντικές, αλλά πώς ακριβώς επηρεάζουν την ευημερία μας;

Οικογένειες και Κλιματική Αλλαγή.

Το φετινό θέμα της παγκόσμιας ημέρας είναι οι Οικογένειες και η Κλιματική Αλλαγή. Η δημογραφική αλλαγή είναι μια από τις πιο σημαντικές μεγάλες τάσεις που επηρεάζουν τον κόσμο μας και τη ζωή και την ευημερία των οικογενειών παγκοσμίως. Οι δημογραφικές τάσεις διαμορφώνονται κυρίως από τα πρότυπα γονιμότητας και θνησιμότητας.

Η μείωση των ποσοστών γονιμότητας οδηγεί σε οφέλη για τις οικογένειες, καθώς είναι πιο ικανές να επενδύσουν στην υγεία και την εκπαίδευση των παιδιών τους. Κάτι που με τη σειρά του βοηθά στη μείωση της φτώχειας και στην καλύτερη κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη. Η έρευνα δείχνει ότι η μείωση της γονιμότητας αυξάνει επίσης τη συμμετοχή των γυναικών στην εργασία.

Από την άλλη πλευρά, η μείωση της γονιμότητας οδηγεί σε μικρότερες οικογένειες που είναι λιγότερο πιθανό να αντιμετωπίσουν τη φροντίδα και άλλες υποχρεώσεις του νοικοκυριού. Ως εκ τούτου, σε περίοδο ανεργίας ή ασθένειας, οι οικογένειες έχουν λιγότερα μέλη στα οποία μπορούν να βασιστούν. Επιπλέον, τα χαμηλά ποσοστά γονιμότητας μπορεί να υπονομεύσουν το εργατικό δυναμικό και τις κοινωνικές δομές.

Πυροδοτώντας δραστικές αντιδράσεις με δύσκολα προβλέψιμες συνέπειες για θέματα σε μεγάλο εύρος. Από την κοινωνική ασφάλιση έως την ισότητα των φύλων. Φέτος η ημέρα στοχεύει στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τις επιπτώσεις του κλίματος στις οικογένειες. Για την περίσταση αυτή θα πραγματοποιηθούν διαδραστικές συζητήσεις με τη συμμετοχή κοινού.

Ο ρόλος της οικογένειας στην εκπαίδευση και στη μεταβίβαση αξίων στην επόμενη γενιά.

Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει αρνητικά την υγεία και την ευημερία των οικογενειών μέσω της αυξημένης ρύπανσης. Ενώ τα ακραία καιρικά φαινόμενα που επιδεινώνονται από την κλιματική αλλαγή, όπως οι τυφώνες, οι ξηρασίες και οι πλημμύρες, συχνά οδηγούν σε αναγκαστικό εκτοπισμό και απώλεια βιοποριστικών για οικογένειες και άτομα. Τέτοια γεγονότα επηρεάζουν τη γεωργική παραγωγικότητα και την πρόσβαση στο νερό, εντείνοντας την πείνα και την ευπάθεια. Προκαλούν οικονομική αναστάτωση σε βιομηχανίες ευαίσθητες στις κλιματικές επιπτώσεις, όπως η γεωργία και η αλιεία.

Χωρίς δραστική δράση, η προσαρμογή και ο μετριασμός των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής θα γίνει όλο και πιο δύσκολη και δαπανηρή. Η ενδυνάμωση των οικογενειών μέσω της εκπαίδευσης, της αλλαγής των καταναλωτικών συνηθειών και της υπεράσπισης είναι ζωτικής σημασίας για ουσιαστική και αποτελεσματική δράση για το κλίμα. Οι οικογένειες μεταβιβάζουν αξίες από γενιά σε γενιά, επομένως είναι σημαντική η ενστάλαξη βιώσιμων συνηθειών και ευαισθητοποίησης για το κλίμα στις οικογένειες από μικρή ηλικία.

Η ενσωμάτωση των αρχών της κυκλικής οικονομίας στην προσχολική εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία ενός βιώσιμου οικονομικού μοντέλου βασισμένου στην ελαχιστοποίηση των απορριμμάτων και στην αναγέννηση των φυσικών πόρων. Οι οικογένειες ως καταναλωτές και υποστηρικτές μπορούν να οδηγήσουν τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία.

Η Παγκόσμια Ημέρα Οικογένειας 2024 στοχεύει να αυξήσει την ευαισθητοποίηση για το πώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τις οικογένειες και τον ρόλο που μπορούν να παίξουν οι οικογένειες στη δράση για το κλίμα. Μέσω οικογενειακών και κοινοτικών πρωτοβουλιών, μπορούμε να προωθήσουμε τη δράση για το κλίμα με την εκπαίδευση, την πρόσβαση στην πληροφόρηση, την κατάρτιση και τη συμμετοχή της κοινότητας.

Η γενιά της υπερκατανάλωσης.

Όσοι γεννηθήκαμε τις δεκαετίες του 1970 και 1980, θυμόμαστε την ανεμελιά και την αδιαφορία στο ζήτημα της κατανάλωσης. Ακόμα και στις πρώτες δράσεις των περιβαλλοντολόγων, υπήρχε μια αντίληψη ότι υπερβάλουν. Ότι δεν ξέρουν τι λένε, πως μεγαλοποιούν τις καταστάσεις. Θεωρώ πως μετα τη δεκαετία του 1990 ξεκίνησε να υπάρχει μια οργανωμένη δραστηριότητα ως προς την αντιμέτωπη των καίριων ζητημάτων που αφορούν το περιβάλλον.

Η μεταπολεμική γενιά των γονέων μας θέλησε να μας προσφέρει τα πάντα. Όλα όσα δεν είχαν την ευκαιρία να έχουν οι ίδιοι. Στη σκέψη πως υπερκαταναλώνουμε, η απάντηση ήταν: κάνε το τώρα που μπορείς, που υπάρχει, που μπορείς να το έχεις. Ο φόβος του πολέμου δεν είχε φύγει, η ανεμελιά ήταν φρούδα, μόνο η εικόνα κέρδιζε τότε. Το πλαστικό ξεκίνησε να κατακλύζει την αγορά, φτηνότερο και μεγαλύτερης αντοχής. Χωρίς να μας ενδιαφέρει, τι θα απογίνει όταν πεταχτεί; Πλαστικές σακούλες σε αφθονία, δωρεάν και με ανεύθυνη χρήση.

Αλλαγή σε μοντέλα τηλεόρασης, ραδιοφώνου, μοντέρνα ρούχα, φτηνότερα υποδήματα, τα περισσότερα φτιαγμένα από νάιλον και πλαστικό. Όταν είδαμε τα βουνά σκουπιδιών να θεριεύουν, γυρίσαμε τα μάτια αλλού. Για αυτό και είναι σημαντική η σωστή και ολοκληρωμένη ενημέρωση. Δεν μπορώ να κατηγορήσω μια ολόκληρη γενιά, που δεν γνώριζε τι έκανε. Δεν υπήρχαν παγκόσμιες ημέρες ενημέρωσης και αφύπνισης. Τα ταμπού μόλις που ξεκινούσαν να σπάνε, όχι όμως να αφανίζονται.

Οι οικογένειες ήθελαν, απαιτούσαν θα λέγαμε φτηνά δώρα, χαρτί περιτυλίγματος για τα πάντα, γιορτές με τεράστια πλαστικά δέντρα και λαμπάκια που καίγονταν. Ήταν όμως η εποχή που θα τα έβρισκες όλα στα μεγάλα εμπορικά κέντρα, με τις φανταχτερές βιτρίνες και τις οικογένειες χαρούμενες να φωτίζονται μέσα από αυτές. Τα απορρίμματα έμεναν κρυμμένα. Όσοι αναγκάζονταν ήδη να φύγουν από τη χώρα τους, τους αντιμετώπιζαν με ένα «κρίμα». Οικογένειες που ξεκίνησαν να έρχονται στην Ελλάδα και σε άλλες προηγμένες χώρες της Ευρώπης, δεν είχαν πρόσβαση σε καθαρό νερό, τροφή, αγαθά και γη.

Δεν είναι νέο φαινόμενο η μετακίνηση πλήθους και ο ρατσισμός απέναντι στα ΑμεΑ.

Η Παγκόσμια Ημέρα Οικογένειας αποφασίστηκε το 1993 και φέτος κλείνει 30 χρόνια δράσεων. Αυτό δείχνει πως τα προβλήματα είχαν ήδη εντοπιστεί νωρίτερα, για αυτό και αναγνωρίστηκε η ανάγκη για μια τέτοια ημέρα. Μέχρι σήμερα μερικά από τα θέματα που έχουν φέρει στην επιφάνεια είναι μεταξύ άλλων:

• Οικογένειες και θύματα φτώχειας και έλλειψης στέγης (1996)
• Οικογένειες και Γηρατειά, ευκαιρίες και προκλήσεις (2002)
• Ο αντίκτυπος της μετανάστευσης στις οικογένειες ανά τον κόσμο (2010)
• Υγιείς ζωές, βιώσιμο μέλλον και κοινωνίες συμπερίληψης π.χ. για άτομα με αναπηρίες (2016, 2018)

Μια οικογένεια που έχει ένα ή και περισσότερα μέλη που αντιμετωπίζουν κάποια αναπηρία, η μετακίνηση αυτομάτως γίνεται δραματικά δυσκολότερη. Είτε λόγω κινητικών περιορισμών, είτε αποδοχής από μια άλλη χώρα. Συχνά ο ρατσισμός προς την αναπηρία είναι τεράστιος. Οι χώρες που δέχονται κόσμο που αναγκάζεται να αφήσει την περιοχή που ζει, αναζητούν δυνατά εργατικά χέρια. Θεωρητικά προσφέρουν καταφύγιο, ασφάλεια και ένα μέλλον με ευημερία. Πρακτικά όμως σχεδόν κανείς δε θέλει ένα πλήθος που θα προκαλέσει προβλήματα λόγω ασθένειας ή αναπηρίας.

Η ενημέρωση θα βοηθήσει περισσότερο κόσμο να καταλάβει πως οι οικογένειες έχουν μεταβληθεί και θα συνεχίσουν να μεταβάλλονται στις επόμενες δεκαετίες. Ένας γονέας με αναπηρία μπορεί να εργάζεται και από το σπίτι. Μια μονογονεικη οικογένεια μπορεί να επιβιώσει αν υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές. Η ομόφυλη γονεϊκότητα είναι γεγονός και έχει βοηθήσει στην εξάλειψη της ορφάνιας και στη συνέχιση μιας διαφορετικής, από τις κλασσικές, μορφές οικογένειας. Που υπήρχε ήδη, αν δεν κρυβόμασταν πίσω από τα δάχτυλα μας ως κοινωνία, θα το είχαμε αποδεχτεί.

Εν κατακλείδι, οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε τα πιο σοβαρά ζητήματα που έχει να αντιμετωπίσει ο άνθρωπος. Την επιβίωση με πόσιμο νερό και τροφή για όλους, την περιβαλλοντική κρίση, τη μόλυνση και τη ρύπανση. Που οδηγούν σε αναγκαστική μετακίνηση, με σκοπό την αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Ότι έκανε δηλαδή από πάντα ο άνθρωπος. Απλώς τότε δεν υπήρχαν τόσα σύνορα και πολιτικά παιχνίδια, που μπαίνουν ως εμπόδια. Αυτό όμως που έχει σημασία είναι να διατηρηθεί η δύναμη της κοινωνίας μέσα από την προστασία και την εξέλιξη της οικογένειας.

Έρευνα, μετάφραση, επιμέλεια κειμένου: Βογιατζής Ηλίας

Πηγή: www.un.org , www.nfw.org.au