Η άνοια είναι σύντροφος του γήρατος από την αρχαιότητα, αλλά η αναγνώριση των υπεύθυνων μηχανισμών έχει μόλις τώρα αρχίσει να διαφαίνεται.

Η νόσος Αλτσχάιμερ, που πήρε το όνομά της από τον Γερμανό ψυχίατρο Αλόις Αλτσχάιμερ, εκτιμάται ότι είναι η αιτία του 60-80% των περιπτώσεων άνοιας παγκοσμίως και είναι αναπόφευκτα θανατηφόρα.

Χαρακτηρίζεται από νοητική έκπτωση και απώλεια μνήμης και προσβάλλει το 10% των ατόμων άνω των 65 ετών και το 40% των ατόμων άνω των 80 ετών.

Ενώ οι θάνατοι από ασθένειες όπως τα εγκεφαλικά επεισόδια και οι καρδιακές παθήσεις μειώνονται από το 2001, τα ποσοστά θνησιμότητας από άνοια με βάση την ηλικία έχουν αυξηθεί κατά την ίδια περίοδο.

Σήμερα υπάρχουν περισσότερα από 55 εκατομμύρια περιστατικά Αλτσχάιμερ παγκοσμίως και ο αριθμός αυτός αναμένεται να τριπλασιαστεί έως το 2050, καθώς αυξάνεται τόσο ο πληθυσμός όσο και το προσδόκιμο ζωής.

Αν και βρίσκονται σε εξέλιξη πολυάριθμες πειραματικές θεραπείες για τη νόσο, η περισσότερη έρευνα επικεντρώνεται στην πρόληψη.

Πολυάριθμες μελέτες έχουν αποδείξει ότι η κατανάλωση έξτρα παρθένου ελαιολάδου συνδέεται με τη βελτίωση της γνωστικής λειτουργίας και τη μείωση του κινδύνου άνοιας.

Σε μια πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη κοόρτης 92.383 ενηλίκων των Ηνωμένων Πολιτειών που παρατηρήθηκε επί 28 χρόνια, η κατανάλωση περισσότερων από επτά γραμμάρια ελαιολάδου την ημέρα συσχετίστηκε με 28% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου που σχετίζεται με την άνοια από ό,τι αν δεν κατανάλωνε ποτέ ή σπάνια ελαιόλαδο.

Σε αντίθεση με εκείνα πολλών προηγούμενων μελετών, τα αποτελέσματα αυτά βρέθηκαν να είναι ανεξάρτητα από τη γενική ποιότητα της διατροφής.

Οι πολυφαινόλες διαταράσσουν τη συσσώρευση πλάκας και μετριάζουν τη φλεγμονή

Οι πολυφαινόλες είναι μια ομάδα φυσικών ενώσεων που βρίσκονται στα φυτά, συμπεριλαμβανομένων των ελιών, και είναι γνωστές για τις αντιοξειδωτικές τους ιδιότητες.

Έχουν διάφορα οφέλη για την υγεία, συμπεριλαμβανομένης της πιθανής προστασίας από καρδιαγγειακές και νευροεκφυλιστικές ασθένειες.

Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο είναι γνωστό για την πλούσια περιεκτικότητά του σε πολυφαινόλες, η οποία παρέχει τα περισσότερα από τα οφέλη του για την υγεία και συμβάλλει στη μοναδική γεύση και το άρωμά του.

Το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο περιέχει 25 πολυφαινόλες, συμπεριλαμβανομένων της ελαιοκανθάλης, της ελαιοασίνης, της ελαιοευρωπαΐνης και της υδροξυτυροσόλης.

Από αυτές, η ελαιοκανθάλη και η ελαιοευρωπαΐνη είναι οι πιο ισχυρά συνδεδεμένες με την πρόληψη και τον μετριασμό των νευροεκφυλιστικών ασθενειών, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ. Η τρέχουσα έρευνα δείχνει ότι υπάρχουν πολλαπλοί τρόποι με τους οποίους συμβαίνει αυτό.

Η αγλυκόνη της ελαιοευρωπαΐνης (μια ένωση ελαιοευρωπαΐνης) μπορεί να προκαλέσει την αυτοφαγία, μια φυσική διαδικασία που εξαλείφει συσσωματώματα πρωτεϊνών και κατεστραμμένα οργανίδια (συστατικά του κυττάρου) και τα εμποδίζει να συσσωρευτούν. Δύο πρωτεΐνες συγκεκριμένα σχετίζονται με αυτό το είδος συσσώρευσης σε μορφές άνοιας, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ.

Η πρόδρομη πρωτεΐνη του αμυλοειδούς βήτα εμπλέκεται σε διάφορες βιολογικές λειτουργίες, από το σχηματισμό και την επισκευή των συνάψεων έως τη ρύθμιση των ορμονών. Σχηματίζει επίσης αμυλοειδές-β, το οποίο είναι τοξικό για τους νευρώνες.

Το αμυλοειδές-β συσσωρεύεται εύκολα, σχηματίζοντας μικρές ομάδες που ονομάζονται ολιγομερή και τελικά συσσωρεύονται σε ογκώδεις αμυλοειδείς πλάκες.

Αυτές οι συσσωρεύσεις είναι επικίνδυνες για διάφορους λόγους. Μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονή μέσω ανοσολογικής απόκρισης και μπορεί επίσης να προκαλέσουν την παραγωγή μη φυσιολογικής πρωτεΐνης tau.

Η πρωτεΐνη tau είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της σωστής δομής των νευρώνων. Ωστόσο, όταν τα μόρια της πρωτεΐνης tau καταστραφούν, μπορούν να αποκολληθούν και να σχηματίσουν συσσωματώματα γνωστά ως νευροϊνιδιακές δεσμίδες. Όταν συμβαίνει αυτό, ακολουθεί ο θάνατος των νευρώνων, διακόπτοντας τη μετάδοση των μηνυμάτων εντός του εγκεφάλου.

Η ανεπάρκεια της αυτοφαγίας έχει ανακαλυφθεί σε ασθενείς με Αλτσχάιμερ, όπως και τα αυξημένα επίπεδα ολιγομερών και πλακών αμυλοειδούς και νευροϊνιδιακών δεσμών. 

Επομένως, η ικανότητα της ελαιοευρωπαΐνης να επάγει αυτή τη διαδικασία είναι ενδεχομένως ένας σημαντικός μηχανισμός με τον οποίο το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο μπορεί να προστατεύσει από τον νευροεκφυλισμό.

Η αμυλοειδής πλάκα είναι επίσης παρούσα στους εγκεφάλους ηλικιωμένων ενηλίκων που δεν αναπτύσσουν νόσο Αλτσχάιμερ, γεγονός που υποδηλώνει ότι υπάρχουν περισσότεροι από ένας παράγοντες που παίζουν ρόλο.

Η νευροφλεγμονή, η ενεργοποίηση των γλοιακών κυττάρων, όπως η μικρογλοία και τα αστροκύτταρα, τα οποία συγκρατούν τους νευρώνες στη θέση τους και βοηθούν τη φυσιολογική λειτουργία τους, είναι ένας ισχυρός υποψήφιος.

Η ενεργοποίηση αυτών των κυττάρων προκαλεί την παραγωγή φλεγμονωδών παραγόντων, όπως κυτταροκίνες και χημειοκίνες, οι οποίοι έχουν παρατηρηθεί γύρω από πλάκες και εξασθενημένους νευρώνες στους εγκεφάλους ασθενών με Αλτσχάιμερ.

Οι φαινολικές ενώσεις που βρίσκονται στο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, όπως η υδροξυτυροσόλη και η ελαιοευρωπαΐνη, έχουν αποδείξει την ικανότητα να εμποδίζουν τη μετατόπιση του πυρηνικού παράγοντα κάππα Β (NFkB) στον πυρήνα, οδηγώντας σε μειωμένη παραγωγή προφλεγμονωδών παραγόντων και περιορίζοντας έτσι τη νευροφλεγμονή που οδηγείται από τη μικρογλοία.

Επιπλέον, οι ενώσεις αυτές έχει παρατηρηθεί ότι ενισχύουν την έκκριση αντιφλεγμονωδών κυτταροκινών, ενώ καταστέλλουν την παραγωγή προφλεγμονωδών κυτταροκινών, παρουσιάζοντας μια πολύπλευρη προσέγγιση για την καταπολέμηση της νευροφλεγμονής.

Τα MUFA συνδέονται με την καλύτερη υγεία του εγκεφάλουμέσω του καρδιαγγειακού συστήματος

Εκτός από την υψηλή περιεκτικότητά του σε πολυφαινόλες, το ελαιόλαδο είναι πλούσιο σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (MUFAs).

Η περίφημη Μελέτη των Επτά Χωρών ανακάλυψε ότι τα διαφορετικά λιπαρά μπορεί να έχουν πολύ διαφορετικές επιδράσεις στην υγεία. Η μελέτη αποκάλυψε ότι οι άνθρωποι στην Ελλάδα και σε άλλα μέρη της Μεσογείου απολάμβαναν χαμηλό ποσοστό καρδιακών παθήσεων παρά την πλούσια σε λιπαρά διατροφή.

Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι τα κύρια λίπη στη διατροφή τους δεν ήταν τα κορεσμένα ζωικά λίπη που είναι κοινά σε χώρες με υψηλότερα ποσοστά καρδιακών παθήσεων, αλλά τα μονοακόρεστα λίπη του ελαιολάδου.

Υπάρχουν ισχυρά στοιχεία που συνδέουν την καρδιαγγειακή νόσο και τη νόσο Αλτσχάιμερ, οπότε η μείωση της πρώτης είναι μία από τις πολλές στρατηγικές που θεωρούνται απαραίτητες για την πρόληψη.

Η αντικατάσταση των κορεσμένων λιπαρών με μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, όπως το ελαϊκό οξύ, έχει αποδεδειγμένη επιτυχία στον τομέα αυτό. Το ελαϊκό οξύ είναι το κύριο συστατικό του ελαιολάδου, αποτελώντας το 70 έως 80 τοις εκατό.

Εκτός του ότι συμβάλλουν στη ρύθμιση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, έρευνες έχουν δείξει ότι όταν χρησιμοποιούνται για την αντικατάσταση των κορεσμένων λιπαρών της διατροφής, τα μονοακόρεστα λιπαρά μειώνουν τους κινδύνους καρδιαγγειακών παθήσεων μειώνοντας τα επίπεδα των λιπιδίων του αίματος, όπως η χοληστερόλη.

Έχει επίσης αποδειχθεί ότι η αύξηση και η μείωση της τελευταίας στον ορό του ανθρώπινου αίματος βελτιώνει την αναλογία HDL (λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας) προς LDL (λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας).

Ένας σημαντικός τρόπος με τον οποίο η καρδιαγγειακή νόσος μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη άνοιας είναι η επιδείνωση του αιματοεγκεφαλικού φραγμού. Ο φραγμός αυτός αναφέρεται στις εξειδικευμένες ιδιότητες του αγγειακού συστήματος του κεντρικού νευρικού συστήματος που ελέγχουν την ανταλλαγή ιόντων, μορίων και κυττάρων μεταξύ του αίματος και του εγκεφάλου.

Όταν δυσλειτουργεί, ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός μπορεί να επιτρέψει την είσοδο τοξικών μορίων στον εγκέφαλο και να επηρεάσει την αποβολή τοξικών ουσιών, όπως το αμυλοειδές βήτα και οι μη φυσιολογικές πρωτεΐνες tau.

Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη νευροφλεγμονή και οξειδωτική βλάβη, η οποία έχει επίσης συνδεθεί με τη νόσο Αλτσχάιμερ.

Έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι η τακτική κατανάλωση έξτρα παρθένου ελαιολάδου μειώνει τη διαπερατότητα του αιματοεγκεφαλικού φραγμού στον ιππόκαμπο και τη γύρω περιοχή, συμβάλλοντας έτσι στην αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας.

Το EVOO και η μεσογειακή διατροφή

Πολλαπλές μελέτες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η τήρηση της μεσογειακής διατροφής αντιστοιχεί σε μειωμένο κίνδυνο άνοιας, συμπεριλαμβανομένης της νόσου Αλτσχάιμερ.

Μια μελέτη κοόρτης του 2023 από τη Βιοτράπεζα του Ηνωμένου Βασιλείου διαπίστωσε ότι όσο υψηλότερη είναι η προσκόλληση ενός ατόμου, τόσο μικρότερος είναι ο κίνδυνος εμφάνισης άνοιας. Είναι εντυπωσιακό ότι αυτό διαπιστώθηκε ότι ισχύει ανεξάρτητα από τη γενετική προδιάθεση.

Μια ξεχωριστή αμερικανική μελέτη του 2023 διαπίστωσε ότι τα επίπεδα πέντε μικροθρεπτικών συστατικών που είναι κοινά στη μεσογειακή διατροφή ήταν σημαντικά χαμηλότερα στους εγκεφάλους όσων είχαν πεθάνει με τη νόσο Αλτσχάιμερ από εκείνους που είχαν πεθάνει χωρίς αυτή.

Η μελέτη ανέλυσε τους εγκεφάλους 31 δοτών των οποίων η μέση ηλικία κατά το θάνατο ήταν 75 ετών και διαπίστωσε ότι οι εγκέφαλοι εκείνων που έπασχαν από τη νόσο είχαν περίπου τα μισά επίπεδα λυκοπενίου, ρετινόλης, λουτεΐνης, ζεαξανθίνης και βιταμίνης Ε.

Αν και ο οργανισμός χρειάζεται αυτές τις ουσίες μόνο σε μικρές ποσότητες, είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση πολλών σωματικών συστημάτων, όπως το ανοσοποιητικό σύστημα, τα μάτια και το δέρμα.

Οι μεσογειακές χώρες συγκαταλέγονται ιστορικά στις πιο υγιείς χώρες του κόσμου, καταγράφοντας σχετικά χαμηλά ποσοστά καρδιαγγειακών παθήσεων και καρκίνου, καθώς και μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής.

Σε καθαρά διατροφικό επίπεδο, η μεσογειακή διατροφή βασίζεται στην καθημερινή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, οσπρίων, ξηρών καρπών, δημητριακών ολικής αλέσεως και ορισμένων γαλακτοκομικών προϊόντων, με το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο να αποτελεί την κύρια πηγή λίπους.

Το Ίδρυμα Μεσογειακής Διατροφής με έδρα την Ισπανία, ένας από τους οργανισμούς με τη μεγαλύτερη επιρροή που ασχολούνται με την έρευνα και την προώθηση της μεσογειακής διατροφής, ορίζει τη διατροφή ως τρόπο ζωής. Κατά την άποψη του ιδρύματος, ο τρόπος ζωής και οι αξίες αποτελούν ζωτικό μέρος που δεν μπορεί να διαχωριστεί από το σύνολο.

Αυτό αντικατοπτρίζεται στην πυραμίδα της μεσογειακής διατροφής του. Σε αντίθεση με τις πιο γνωστές πυραμίδες τροφίμων, η βάση χτίζεται από ένα συνδυασμό άσκησης, ξεκούρασης, κοινωνικοποίησης και μαγειρικής στο φυσικό μέτωπο και τη δέσμευση για βιώσιμες, τοπικές, εποχιακές και φιλικές προς το περιβάλλον επιλογές τροφίμων στο μέτωπο των αξιών.

Ενώ χρειάζονται περισσότερες έρευνες για να προσδιοριστεί πώς η μεσογειακή διατροφή βοηθά τον οργανισμό να αποφύγει και να καταπολεμήσει τόσες πολλές ασθένειες, τα οφέλη της για την ανθρώπινη υγεία είναι ήδη σταθερά αποδεδειγμένα.

Πηγή: https://www.agrocapital.gr/